PASAPORT 101: Pasaport Nasıl Alınır? Gerekli Evraklar ve 2023 Ücretleri Nedir?

Dünyayı keşfetmek, farklı ülkeler ve farklı kültürler görmek, farklı mutfaklarla buluşmak… Tüm bunlar ve aslında çok daha fazlası seyahat etme tutkumuzu köpürten şeyler. Yurt dışı seyahatleri malum yurt içine yapılacak yolculuklardan daha zahmetli. Uçak biletinden vizesine, konaklamasından harçlığına maddi manevi ekstraları var. Fakat hepsinden önce tüm dünya vatandaşları için temel bir zorunluluk var ki, o da pasaport.

Bu yazıda pasaport almakla ilgili ihtiyaç duyulan tüm soruların cevaplarını bulmaya çalıştık. Pasaport almak için nereye başvurulması gerektiğinden pasaport ödemelerine, pasaport almak için gerekli evraklardan pasaportsuz da gidebilinen ülkelere kadar akıllardaki pek çok soru bu yazıda cevap buluyor. Önce “nereden çıktı peki bu pasaport?” diye merak edenler için pasaportun tarihine kısa bir göz atıyoruz, ardından pasaport almakla ilgili tüm bildiklerimizi anlatıyoruz.  

Pasaportun Kısa Tarihi

Yapılan araştırmalar, tarihteki ilk pasaportun M.Ö. 450’lerde Pers Kralı Artaxerxes’e hizmet eden Nehemya’nın Filistin’in güneyine yapacağı yolculuk ile ortaya çıktığını gösteriyor. Nehemya, nehrin ötesine yapacağı yolculuk için kraldan kendisine güvence verecek bir belge istiyor. Kral da hizmetkarına bir mektup veriyor. İşte bu mektup tarihte bilenen ilk pasaport olarak kabul ediliyor. Hatta günümüzde Kanada pasaportlarında benzer bir mektup bulunuyor.

18. yüzyıla geldiğimizde Fransa Kralı XIV. Louis döneminde bu mektup şeklindeki pasaportlar popülerlik kazanmaya başlıyor. Deniz seyahatlerinin yaygın olduğu bu yıllarda kral, kişisel olarak imzaladığı “liman geçiş” mühürlü mektuplarıyla üst düzey mahkeme üyelerinin serbest ve güvenli şekilde seyahat etmelerini sağlıyor. 19. yüzyıl ortaları itibariyle demiryolu ulaşımının artması Avrupa’da turizm patlamasına yol açıyor ve pasaport, vize uygulamalarında tam anlamıyla bir dönüm noktası yaşanıyor. Fakat 1861 yılına gelindiğinde Fransa Hükümeti pasaport ve vize uygulamalarını kaldırıyor ve birçok Avrupa ülkesi de bunu takip ediyor. Ardından 1. Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle uluslararası güvenlik endişeleri gün yüzüne çıkıyor, böylece pasaport ve vizeler “geçici önlem” olarak tekrar uygulamaya konuluyor. O zamandan beri çeşitli düzenlemeler, ülkelerin kendi aldığı kurallar ve teknolojik imkanlarla ortaya çıkan e-pasaport gibi uygulamalar sonucunda pasaport ve vize konusunda bugünlere geliniyor.

Peki, bizim topraklarımızda durum ne? İlk pasaport Osmanlı İmparatorluğu döneminde 1808’li yıllarda 2. Mahmut zamanında çıkarılıyor. Hatta o döneme kadar Osmanlı halkı ve Türk elçileri gidecekleri ülkelerden o ülkeye ait pasaport alıyorlar. Tabii bu durum oldukça küçültücü bulunuyor ve 2. Mahmut olaya el atıyor. Yapılan düzenlemelerle Müslümanlara, Hristiyanlara ve sefere gideceklere ayrı ayrı olmak üzere 3 farklı pasaport uygulaması geliyor.

Fransızca’daki “passe” (geç) ve “porto” (liman) sözcüklerinin bileşiminden türeyen pasaport kelimesi; bugün Türkiye Dışişleri Bakanlığı tarafından “kanunda belirlenen yetkili makamlarca verilen ve hamillerine bir ülkenin milli hudutlarından diğerine geçmeyi sağlayan belgedir” şeklinde tanımlanıyor.

Türkiye’deki pasaport çeşitleri nedir?

Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına verilen 4 farklı pasaport çeşidi bulunuyor.

Umuma Mahsus (Bordo) Pasaport

Genel bir tabirle sıradan, sade vatandaş pasaportu da diyebiliriz. Aşağıda bahsedeceğimiz diğer 3 pasaport türünden herhangi birini almak için gerekli özellikleri bulunmayan herkesin alması gereken pasaport çeşidine bordo pasaport deniyor. İçişleri Bakanlığı, yetkilendirilmiş valilikler ya da Türk konsoloslukları tarafından belirli şartları yerine getiren Türk vatandaşlarına veriliyor. Bordo renkli bu pasaport 38 sayfadan oluşuyor ve verilen vizeler bu pasaport üzerine işleniyor. Bordo pasaport 6 aydan başlayarak 10 yıla kadar bir süreyi kapsayan dönemlere göre verilebiliyor.

Hususi Damgalı (Yeşil) Pasaport

Genel olarak devlet memurlarına verilen pasaport çeşidi diyebiliriz. Yani yeşil pasaport, kamu çalışanlarına ya da kamudan emekli olanlara veriliyor. Peki, yeşil pasaport almak için şartlar nedir? Eğer devlet memuru iseniz kadro derecenizin 1, 2 ya da 3 olması gerekiyor. Henüz bu derecelere ulaşmamış devlet memurları yeşil pasaport sahibi olamıyor. Yeşil pasaport sahipleri Schengen ülkeleri dahil pek çok ülkeye vizesiz seyahat etme imkanı elde ediyor. Yeşil pasaporta sahip olanlar çocukları da belirli ülkelere vize almadan seyahat edebiliyor.

Hizmet Damgalı (Gri) Pasaport

Devlet için yurt dışında görev yapacak olan kişilere verilen pasaport türü Gri pasaport diye adlandırılıyor. Bu pasaport, diplomatik veya hususi damgalı pasaport verilmesi mümkün olmayan kimselere; hükümet, hususi idareler veya belediyeler tarafından resmi görev ile yurt dışına gönderildiklerinde veya yurt dışı görev atamalarında veriliyor. Hizmet pasaportunun süresi, görev süresini kapsayacak şekilde olmak üzere düzenleniyor.

Diplomatik (Siyah) Pasaport

TBMM meclis üyeleri, bakanlar, orgeneraller, valiler ve büyükşehir belediye başkanları gibi devletin en üst seviyesinde görev yapan kişilere, sadece görevde bulundukları süre boyunca verilen pasaport çeşididir.

* Hususi ve Hizmet Damgalı pasaportlar harç bedelinden muaf oluyor.

Bu sayılar zamanla yapılan ülkeler arası anlaşmalarla değişmekle birlikte, bu yazının yazıldığı tarih itibariyle bordo pasaportlular 102 ülkeye, yeşil pasaportlular ise 160 ülkeye vizesiz gidebiliyor. Bizim de dahil olduğumuz bordo pasaporta sahip olanlar için hazırladığımız Türkiye’den Vizesiz Gidilebilecek Ülkeler Listesi yazımıza göz atabilirsiniz.

Kimler pasaport alabilir?

TC vatandaşı olan, herhangi bir adli veya hukuki engeli olmayan herkes pasaport sahibi olabilir. Yurt dışı yasağınız varsa, devam eden bir mahkemeniz ya da devam eden bir boşanma davanız varsa bu sebepler pasaport çıkartmanıza engel sebeplerdir.

Pasaport başvurusu nereye yapılır?

Pasaport başvurusu yapmak için, telefonla veya internetten randevu alabilirsiniz. Telefonla 199 nolu hattı arayarak, internetten Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün websitesinden veya NVI Mobil isimli mobil uygulama üzerinden randevu oluşturmak mümkün. Randevu günü/saatinde, İlçe Nüfus Müdürlüğü’ne giderek sıra numaranızı alıp başvurunuzu gerçekleştirebiliyorsunuz.

Pasaport ücretleri ve geçerlilik süreleri nedir?

Umuma mahsus (bordo) pasaportların geçerlilik süresi en az 6 ay en fazla 10 yıl şeklindedir. Aşağı farklı sürelere göre ödenmesi gereken harç ve defter bedellerini de bırakıyoruz. Bizim tavsiyemiz kesinlikle 10 yıllık almanız şekilde çünkü uzun vadede hem daha karlı oluyor hem de geçerli bir pasaportunuz olması size seyahat özgürlüğü kazandırıyor.

* Hususi ve Hizmet Damgalı Pasaportlar harç bedelinden muaf oluyor, yalnızca defter bedeli ödeniyor.

Pasaport almak için gerekli belgeler nedir?

Bordo pasaport başvurusu için gerekli belgeler şu şekilde:

* TC kimlik kartı, nüfus cüzdanı veya geçici kimlik belgesi
* Son altı ayda çekilmiş bir adet biyometrik fotoğraf
* Başvuru öncesinde pasaport defter ve harç bedelinin ödenmesi (Anlaşmalı bankalar, PTT şubeleri, vergi daireleri veya Gelir İdaresi Başkanlığına ait websitesi üzerinden ödeme yapılabiliyor. Ödeme bilgileri sistem üzerinden görüntülendiğinden başvuru esnasında ayrıca makbuz/dekont talep edilmiyor.)
* Eski pasaport (Daha önceden alınmış ve iptali yapılmamış pasaportların başvuruda getirilmesi gerekiyor.)
* Yasal temsilcilerin başvuru merkezinde hazır bulunmamaları halinde; kısıtlı veya ergin olmayan kişiler için muvafakatname
* Öğrencilerin harçsız pasaport başvurularında "Öğrenci Belgesi" (Başvuru esnasında sistemde öğrencilik durumunun doğrulanması halinde belge talep edilmiyor.)

Yeşil pasaport başvurusu için gerekli belgeler şu şekilde:

* TC kimlik kartı, nüfus cüzdanı veya geçici kimlik belgesi
* Son altı ayda çekilmiş bir adet biyometrik fotoğraf
* Çalışan kamu görevlileri, ihracatçılar ve avukatlar için hususi damgalı pasaport talep formu
* Eski pasaport (Daha önceden alınmış ve iptali yapılmamış pasaportların başvuruda getirilmesi gerekiyor.)
* Başvuru öncesinde pasaport defter bedelinin ödenmesi (Anlaşmalı bankalar, PTT şubeleri, vergi daireleri veya Gelir İdaresi Başkanlığına ait websitesi üzerinden ödeme yapılabiliyor. Ödeme bilgileri sistem üzerinden görüntülendiğinden başvuru esnasında ayrıca makbuz/dekont talep edilmiyor. Hususi damgalı pasaportlar harçtan muaftır.) 
* Emeklilik veya çekilme nedenleri ile görevinden ayrılanlar için bir defaya mahsus kadro durumunu gösterir elektronik veya ıslak imzalı resmi yazı (Bu belgeyi kişiler son görev yaptıkları kurumlarından almalı.)
* Birinci derece kadro ile emekliliğe hak kazanmış olan belediye başkanları için; Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kamu Görevlileri Emeklilik Daire Başkanlığından alınan durumlarını gösterir resmi yazı
* Yasal temsilcilerin başvuru merkezinde hazır bulunmamaları halinde; kısıtlı veya ergin olmayan kişiler için muvafakatname
* Ebeveynlerinin hakkından dolayı hususi damgalı pasaport alacak çocuklar için öğrenci belgesi (Sistemde öğrencilik durumunun doğrulanması halinde belge talep edilmiyor. Ayrıca ergin olmayan çocukların öğrenci olmamaları halinde 18 yaşına kadar hususi damgalı pasaport verilir.)
* Ebeveynlerinin hakkından dolayı hususi damgalı pasaport alacak engelli ergin çocuklar için sağlık kurulu raporu

Pasaport başvurusunda dikkat edilmesi gerekenler neler?

• Tüm belgelerinizin eksiksiz olmasına dikkat edin.
• Nüfus cüzdanınızdaki bilgilerin eksiksiz ve güncel olmasına dikkat edin. Herhangi bir nedenden kimliğinizi yenilemeniz gerekiyorsa (örneğin soy isim değişikliği) bunu pasaport başvuru işleminden önce yapabilir ya da sürecin daha fazla uzamaması için geçici kimlik belgesi ile işlemlerinize devam edebilirsiniz.
• Kimliğinizde bulunan fotoğrafın çok eski olmamasına dikkat edin. 
• Başvuru yapmadan önce harç bedelini ve defter ücretini mutlaka ödeyin.
• Biyometrik fotoğrafın 6 aydan eski olmamasına dikkat edin.

Pasaport ne kadar sürede teslim edilir?

Pasaportunuz başvurunuz tamamlandıktan sonra 5 ila 7 gün içerisinde teslim edilmesini istediğiniz adrese gelir. Ancak bu her şeyin normal işleyişinde olduğu zamanlar için geçerli ortalama bir süre. Pasaportların farklı sebeplerden dolayı daha kısa ya da daha uzun sürede teslim edildiği de oluyor. Bu yüzden eğer kısa bir süre sonrası için seyahat planı yapıyorsanız pasaportunuzu teslim almadan yapmamanızı öneririz.

Başvurunuzun durumunu Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün websitesinden kolayca takip edebilirsiniz.

Teslim edilemeyen pasaportlar 10 gün PTT şubesinde bekletiliyor. Bu sürede gidip şubeden teslim alabilirsiniz. 10 gün içinde teslim alamazsanız da pasaportunuz müracaat esnasında belirtilen başvuru merkezine gönderiliyor.

Pasaport alma işi nasıl hızlandırılır?

Diyelim ki pasaport başvurunuzu yaptınız ama teslim süresi uzadı ve pasaportunuz elinize ulaşmadı ya da teslim süresini bekleyemeyeceğiniz kadar acil bir durum oluştu. İşte bu noktada size iki önerimiz olacak.

İlk olarak ALO 199 Vatandaş Etkileşim Merkezi’ni arayıp durumunuzun aciliyetini anlatabilirsiniz. Bir diğer yol ise sosyal medyanın gücü. Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün resmi Twitter hesabı @nvidestek ile iletişime geçebilirsiniz.

Harçsız öğrenci pasaportu nasıl alınır?

Seyahat ya da eğitim amacıyla yurt dışına çıkmayı planlayan öğrenciler harç ücreti ödemeden pasaport sahibi olabiliyor. Verilen pasaport türü ise bordo, yani umuma mahsus pasaport. 25 yaşın altındaki tüm öğrenciler bu haktan yararlanabiliyor. Peki nasıl?

İlk yapmanız gereken Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün websitesinden randevu almak. İkinci adım randevunuza gerekli belgelerle gitmek. Yukarıda gerekli belgeleri listelemiştik, öğrenciler için öğrenci belgesini de eklemiştik. Ödeme kısmında ise sadece defter ücretinin ödenmesi gerekiyor.

* Önemli not: 18 yaşından 25 yaşına kadar eğitimin devam edeceği süre kadar öğrenci pasaportu alınabiliyor. 18 yaşındaysanız ve öğrenciliğiniz 6 yıl daha devam edeceği öğrenci belgenizle ispat edilmişse 6 yıllık pasaport çıkarmanız mümkün. Öğrenci olma süreniz 2 yıl ise o zaman 2 yıllık pasaport alabilirsiniz. Eğer 24,5 yaşını doldurmadıysanız 6 aylık pasaport çıkarmanız da mümkün. Yani burada belirleyici iki şey var. Biri yaşınız diğeri de öğrencilik sürenizin ne kadar devam edeceği.

Geçici (pembe) pasaport nedir ve nasıl alınır?

Yurt dışında bulunan TC vatandaşlarının pasaport kaybı, pasaport süre aşımı ve sınırdışı edilme gibi durumlarda Türkiye dış temsilciliklerinden (konsolosluklar) alabileceği, 1 ay boyunca geçerli olmak üzere verilen bir pasaport türüdür. Kayıp ve çalıntı nedeni ile geçici pasaport başvurusu yapabilmek için öncelikle bulunduğunuz bölgeden sorumlu emniyet müdürlüğüne gidip kayıp belgesi almanız gerekiyor. Polis tutanağı ve kimlik belgesi ile Türkiye konsolosluğuna giderek geçici pasaport için başvurusu yapılabiliyor.

Geçici pasaport için gerekli belgeler: 2 adet 5 cm x 6 cm ebatında vesikalık fotoğraf, nüfus cüzdanınızın aslı ve polis tutanağı. Geçici pasaport için herhangi bir harç ya da defter ücreti ödenmiyor.

Geçici pasaport türü için bahsetmemiz gereken birkaç husus ise şöyle: Bu pasaportu yalnızca yurt dışında yukarıda saydığımız sebeplerden biri başınıza geldiyse alabilirsiniz. Bu pasaport ile Türkiye’ye sadece bir defa giriş yapabilirsiniz. Bulunduğunuz yerden aktarmalı uçuş ile Türkiye’ye gelmeniz gerekirse aktarma yaptığınız ülkedeki sınır görevlilerinin sizi ülkeye almama hakkı var. O yüzden aktarma yapmanız önerilmez çünkü bu pasaport ile sadece Türkiye’ye giriş yapabilirsiniz. Ve unutmayın geçerlilik süresi sadece 1 ay ile sınırlı.

Pasaportsuz gidilen ülkeler hangileri?

Neyse ki seyahat etme özgürlüğümüz tamamen kısıtlanmış değil ve hala dünya üzerindeki bazı ülkelere pasaportumuz olmadan da girebiliyoruz. Nasıl mı? Yeni tip çipli kimlik kartlarımız ile. Türkiye vatandaşlarının pasaportsuz, vizesiz girebileceği ülkeler listesi henüz çok uzun değil ama hiç yoktan iyidir diyelim. Hangi ülkeler var?

• Gürcistan (Tiflis gezi rehberimize göz atmadan plan yapmayın)
• Azerbaycan (Henüz blog yazısı yok ama tüm bilgiler Instagram hesabımızda öne çıkanlarda)
• Ukrayna (Savaşın bir an önce bitmesini umut ediyor, güzel Lviv’i tüm detaylarıyla anlattığımız Lviv gezi rehberini linkliyoruz)
• Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
• Moldova

Bu ülkelere pasaportsuz gitmek için Türkiye’den kimlikle çıkış yaparken yurt dışı çıkış formunu doldurmak gerekli. Ardından yurt dışı çıkış harcını yatırarak çıkış belgesi alınabiliyor. Gittiğiniz ülkeye giriş esnasında polis tarafından size verilen damgalı giriş belgesini Türkiye’ye dönene kadar mutlaka saklayın. Ayrıca pasaportsuz gidiş anlaşması olan ülkeye giriş yapıldığında yetkililerin dönüş uçak biletini ve konaklama yerini gösteren belgeyi isteme hakkına da sahip olduğu unutulmasın.

Pasaportunuzun tüm sayfalarını doldurduğunuz, bol yurt dışı seyahatleri dileriz.